Αλλά και τι ωραία φράση το «Panama papers». Σε προετοιμάζει αμέσως για ένα μυστήριο σε τόπο εξωτικό. Τόσο ωραία φράση, ώστε θα τη δούμε τίτλο ταινίας του Χόλιγουντ σε τρία χρόνια το πολύ και πάω ό,τι στοίχημα θέλετε – με κάτι τέτοια εξαγνίζεται κατά καιρούς το Χόλιγουντ, είναι σαν ένα είδος καθαρτικού που πρέπει να λαμβάνεται κατά διαστήματα...
Η κατάπληξη, ο αποτροπιασμός, η αγανάκτηση που προκαλεί η αποκάλυψη ονομάτων πολιτικών στο σκάνδαλο των Panama papers συνοψίζεται στο ερώτημα πώς αυτοί οι πολιτικοί συγκέντρωσαν τέτοιο πλούτο σε λίγα χρόνια. Εύλογο το ερώτημα, διότι μία από τις ατέλειες στον δημοκρατικό κόσμο μας είναι ότι το ιδεώδες της αφιλοκερδείας των πολιτικών μας έχει επιβληθεί ως υποχρεωτική, κοινή αυταπάτη. Η απάντηση όμως είναι πολύ απλή και προφανής, όσο και αν σοκάρει: οι πολιτικοί με τις παναμέζικες offshores απέκτησαν τον πλούτο τους από τη δουλειά τους στην πολιτική.
Κάποτε ο πλουτισμός μέσω της πολιτικής εθεωρείτο φυσιολογική και αποδεκτή πρακτική. Στη βιογραφία του Ταλλεϋράνδου από τον Νταφ Κούπερ, την οποία συμβαίνει να διαβάζω τώρα, βρίσκω ότι στη Γαλλία του 18ου αιώνα ο πλουτισμός των πολιτικών ήταν απολύτως θεμιτός. Ο Ταλλεϋράνδος, που είχε μεγάλη ροπή και ικανότητα στον πλουτισμό και συγκέντρωσε τεράστια περιουσία, έχαιρε του θαυμασμού των συγχρόνων του για τη δεξιότητά του αυτή. Εντούτοις, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υφίστατο η απαίτηση της εντιμότητας. Υπήρχε, αλλά στη βάση ότι ο προσπορισμός προσωπικού κέρδους έπρεπε να ανταποκρίνεται στις υπηρεσίες τις προσφερόμενες στο κράτος και στη χώρα. (Ο λαός ως έννοια επινοήθηκε αργότερα...)
Τα χρηματικά ποσά που εισέπραττε ο Ταλλεϋράνδος προέρχονταν από τα μεγάλα συμφέροντα, όπως θα λέγαμε σήμερα, που υποστήριζαν την πολιτική την οποίαν προωθούσε ο Γάλλος πολιτικός. Παράδειγμα: στην προετοιμασία της συνθήκης του Τιλσίτ, το 1807, ο Ταλλεϋράνδος αγωνίστηκε να πείσει τον Βοναπάρτη ότι η Πολωνία έπρεπε να παραμείνει ανεξάρτητη, ως απαραίτητο «buffer state», όπως επίσης θα λέγαμε σήμερα, έναντι της Ρωσίας. Για τον λόγο αυτόν, έλαβε μεγάλα χρηματικά ποσά από τους ευγενείς της Πολωνίας, που ήταν φυσικό να έχουν επενδύσει επάνω του όλες τις ελπίδες για την ανεξαρτησία της πατρίδας τους. «Εξίσου χαρακτηριστικό και σημαντικότερο να θυμόμαστε», γράφει ο Κούπερ, «είναι ότι, έχοντας αποτύχει να εξασφαλίσει την υιοθέτηση της πολιτικής του, ο Ταλλεϋράνδος αισθάνθηκε υποχρεωμένος να επιστρέψει τα ποσά σε όσους τα είχαν δώσει».
Τότε υπήρχε φιλότιμο, αισθάνομαι την ανάγκη να πω με έναν μακρόσυρτο αναστεναγμό – αλλά για λόγους ειρωνείας και μόνον. Το φιλότιμο ήταν πάντα το ίδιο σε όλες τις εποχές, όπως και η ανθρώπινη φύση, τα δε περί χρυσού παρελθόντος, μύθοι για να παρηγορούνται οι αδαείς και οι νοσταλγοί. Το αίτημα της αφιλοκερδείας των πολιτικών ήλθε με τη δημοκρατία και την είσοδο του λαού στο παιχνίδι. Εν τω μεταξύ, όμως, στον κόσμο όπως έχει εξελιχθεί, οι απαιτήσεις της πολιτικής είναι τόσο υψηλές και τα θέματα τόσο περίπλοκα, επίσης η προσωπική φθορά τόσο γρήγορη και οι κίνδυνοι τόσο μεγάλοι, ώστε είναι αφελές να περιμένει κάποιος ότι όσοι αφιερώνονται στην πολιτική δεν προσβλέπουν στο «να βελτιώσουν το επίπεδο ζωής τους» ή ακόμη και να εξασφαλίσουν τα εγγόνια τους. Σημειωτέον ότι, προσφάτως διάβαζα τη Θεογονία του Ησιόδου (τι κάνει η αϋπνία...), ρίχνοντας πότε πότε μια ματιά στο αρχαίο κείμενο, και προς μεγάλη μου έκπληξη, διαπίστωσα ότι το επίθετο που ο Ησίοδος προσάπτει στους «άρχοντες», όποτε αναφέρεται σε αυτούς, είναι «δωροφάγοι». Αυτή είναι λοιπόν μια πραγματικότητα που, από τους δωροφάγους άρχοντες του Ησιόδου μέχρι τον Πούτιν και τα Panama papers ποτέ δεν θα αλλάξει.
Αν όμως μας διδάσκει κάτι η Ιστορία, είναι ότι καλύτερα αντιμετωπίζεται αυτή η πραγματικότητα μέσα στους θεσμούς της ατελούς δημοκρατίας που αναπτύχθηκε στη Δύση, παρά σε καθεστώτα πεφωτισμένων και ηρωικών ηγετών που εκφράζουν αυθεντικά τον λαό. Αλλωστε, το σκάνδαλο των 11,5 εκατομμυρίων εγγράφων που ονομάζουμε Panama papers (και αφαιρέθηκαν σε ηλεκτρονική μορφή από την 4η μεγαλύτερη δικηγορική εταιρεία στον κόσμο στον τομέα των offshores) είδε τη δημοσιότητα επειδή μια γερμανική εφημερίδα, η Züddeutsche Zeitung, απέκτησε πρόσβαση σε αυτά. Δημοκρατία, λοιπόν, και τίποτε άλλο. Δημοκρατία δυτικού τύπου, όσο και αν μας εκνευρίζει, έστω και αν δεν μπορεί πάντα.
Του Στ. Κασιμάτη από την Κ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου