Κάλαντα: Αλλοτε και τώρα ...

Παραμονές Χριστουγέννων. Δύο ημέρες πριν από την παραμονή που ξεκινά πάντα με τα κάλαντα. Οι παλαιότεροι θεωρούσαμε απόλυτα αναγκαίο να μας τα πουν τουλάχιστον μία φορά, στο σπίτι, στο μαγαζί, στην επιχείρηση, παντού. Και προτού μου τα πουν σήμερα, τα έλεγα εγώ μαζί με τον αδελφό μου πριν από πολλές δεκαετίες αποκομίζοντας μικρό χαρτζιλίκι για να αγοράσουμε κάποιο παιχνίδι που λαχταρούσαμε αλλά δύσκολα μπορούσαν οι γονείς μας να μας το πάρουν.  Αφορμή για τον επίκαιρο μεν αλλά μάλλον αναχρονιστικό για τους νεότερους πρόλογο μου έδωσε ένα χρονογράφημα του Παύλου Νιρβάνα που δημοσιεύθηκε στην «Εστία» στις 27 Δεκεμβρίου 1932. Τίτλος του «Τα κάλλανδα»:

«Ενας φιλοπερίεργος είχε κάμει προχθές την εξής χαρακτηριστικήν παρατήρησιν:



- Είμαι περίεργος να μάθω, έλεγε, αν άκουσε κανένας χριστιανός την παραμονήν των Χριστουγέννων τα κάλλανδα ως το τέλος. Αμφιβάλλω πολύ. Εγώ τουλάχιστον δεν έχω ακούσει παρά τους τρεις πρώτους στίχους:

Καλήν εσπέραν, άρχοντες. Αν είναι ο ορισμός σας Χριστού την θείαν γέννησιν...

Μετά τον τρίτον στίχον τα κάλλανδα παθαίνουν κεραυνοβόλον αποπληξίαν. Πολύ συχνά την παθαίνουν και από τον πρώτον:

Καλήν εσπέραν, άρχοντες... Και με το "καλησπέρισμα" τελειώνει η υπόθεσις.

Λοιπόν, απλούστατα, με τα κάλλανδα συμβαίνει το αντίθετον του "εν τη παλάμη και ούτω βοήσωμεν". Εδώ ισχύει το "εν τη παλάμη και ούτω σιγήσωμεν". Μετά την είσπραξιν η συνέχεια θεωρείται περιττή. Απαράλλαχτα,δηλαδή, όπως συμβαίνει με το βούρτσισμα των ρούχων στα κουρεία. Μόλις δώση ο πελάτης το φιλοδώρημά του στον βουρτσίζοντα μικρόν, το βούρτσισμα σταματά αποτόμως. Τα πάντα, δηλαδή, στον κόσμον αυτόν έγιναν είσπραξις.

Αλλοτε με τα κάλλανδα εισέπρατταν τα μικρά παιδάκια. Και το έθιμον είχε μια ξεχωριστή χάρη. Τώρα εισπράττουν όλες οι ηλικίες. Τα καϋμένα τα παιδάκια εξετοπίσθησαν από τους μεγάλους. Πού να τολμήσουν να ξεμυτίσουν τα κακόμοιρα;
Σήμερα τα κάλλανδα τα λένε τα σωματεία, αι φιλανθρωπικαί εταιρείαι, οι σύλλογοι, κάθε ταμείον που έχει ανάγκην ενισχύσεως. Αύριον, καθώς πάνε τα πράγματα, θ' αρχίσουν να τα λένε οι αυτόνομοι οργανισμοί, αι ανώνυμοι εταιρείαι, αι τράπεζαι, οι δήμοι, αι κοινότητες. Και ίσως δεν απέχει πολύ η εποχή που κάθε Χριστούγεννα, κάθε Πρωτοχρονιά και κάθε Φώτα θα βγαίνουν στη γύρα να τα λένε τα κάλλανδα και τα εκάστοτε μέλη του Υπουργικού Συμβουλίου προς ενίσχυσιν του δημοσίου ταμείου.

- Να τα πούμε; - Μας τα είπαν άλλοι.

Πώς ν' ακούσωμεν, λοιπόν, τα κάλλανδα ως το τέλος; Ετσι τα άκουγαν οι πατέρες μας. Και τα αθώα παιδάκια, με τις αγγελικές φωνούλες, δεν άφηναν τα σπίτια των χριστιανών, όπου έφερναν τους μελωδικούς χαιρετισμούς των μεγάλων ημερών, πριν τραγουδήσουν και την τελευταίαν των συγκινητικήν ευχήν: "Στο σπίτι που πατήσαμε πέτρα να μη ραΐση κι ο νοικοκύρης του σπιτιού χίλια χρόνια να ζήση». Τώρα και η ποίησις των καλλάνδων έγινε μια φρικτή πεζότης. Πέντε βραχνές φωνές και μια κλαπαδόρα εννοούν να παραστήσουν στην πόρτα σας τα χερουβείμ και τους ύμνους των. "Δός τους τίποτε να φεύγουν" διατάσσει επειγόντως ο "νοικοκύρης του σπιτιού". Και ευτυχώς φεύγουν».

Του Γ. Μαρίνου από το Βήμα (22/12/2013)