Οι νέοι τζιχατζιστές πιο μεγάλη απειλή απ' ότι η Αλ Κάιντα...

Του Δημήτρη Κούρκουλα*

Η χθεσινή τρομοκρατική επίθεση στις Βρυξέλλες, στην έδρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έπειτα από τις περσινές επιθέσεις στο Παρίσι, δεν πρέπει να αφήνουν πλέον καμμία αμφιβολία για το μέγεθος της απειλής που θα κληθεί να αντιμετωπίσει η Ευρώπη και ο πολιτισμένος κόσμος τα προσεχή πολλά χρόνια.

Όσοι επιπόλαιοι, της καθ' ημάς αριστεράς, ερμήνευαν ακόμα πρόσφατα το φαινόμενο της ισλαμικής τρομοκρατίας με αντι-ιμπεριαλιστικούς όρους κέντρου και περιφέρειας, καταπιεστών και καταπιεζόμενων, ή προσπαθούσαν να ρίξουν όλη την ευθύνη στα όντως τεράστια λάθη εξωτερικής πολιτικής της Δύσης στη Μέση Ανατολή, θα πρέπει τώρα να ξανασκεφθούν τις αφελείς αναλύσεις τους.



Το φαινόμενο της τρομοκρατίας υπήρχε βέβαια πριν από τους Τζιχαντιστές και πριν την Αλ Κάιντα. Η σύγχρονη τρομοκρατία ξεκίνησε στα τέλη του 19ου αιώνα με τους «αναρχικούς». Ο Ρώσος αναρχικός του 19ου αιώνα, ο Πιοτρ Κροπότκιν (1842-1921), ήταν ο πρώτος θεωρητικός της τρομοκρατίας με μεγάλη απήχηση σε ολόκληρη την Ευρώπη. Η πολυπόθητη επανάσταση έπρεπε, κατά τη γνώμη του, να αρχίσει με βίαιες πράξεις ατομικού ηρωισμού. Η κρατική βία που θα προσπαθούσε να καταστείλει τις τρομοκρατικές πράξεις θα προσέλκυε νέους οπαδούς στον αγώνα. Το 1881 οι οπαδοί του Κροπότκιν σκότωσαν τον τσάρο Αλέξανδρο Β έπειτα από οκτώ αποτυχημένες απόπειρες.

Η τρομοκρατία της «Νέας Αριστεράς» ξεκίνησε στη Λατινική Αμερική και μεταφέρθηκε στην Ευρώπη με τις Ερυθρές Ταξιαρχίες στην Ιταλία και την ομάδα Μπάντερ Μάινχοφ στη Γερμανία. Από τη δεκαετία του ’80 μέχρι σήμερα επιβιώνει μόνο στην Ελλάδα.

Διαχρονικά υπήρξαν και πολλές εκδοχές «δεξιάς» τρομοκρατίας με διαφορετικές ιδεολογικές καταβολές. Η φασιστική τρομοκρατία που χρησιμοποίησαν οι μελανοχίτωνες του Μουσολίνι, εθνικιστικές τρομοκρατίες αλλά και τρομοκρατίες που ήθελαν να υπερασπισθούν το κράτος

Σε παγκόσμιο επίπεδο ανθεί εδώ και πάνω από μια δεκαετία η «θρησκευτική» τρομοκρατία. Θρησκευτική τρομοκρατία εμφανίσθηκε σποραδικά και σε χριστιανικές χώρες, όπως οι ΗΠΑ, με δολοφονίες γιατρών που έκαναν αμβλώσεις. Αλλά και στις Ινδίες μεταξύ των Σιχ που επεδίωκαν την δημιουργία ενός θεοκρατικού κράτους και μεταξύ των Εβραίων που ήθελαν να ανατινάξουν το τέμενος Αλ Άκσα.

Είναι συνεπώς λάθος να πιστεύει κανείς ότι η τρομοκρατία ήταν πάντα ισλαμική, όπως είναι ασυγχώρητο και επικίνδυνο λάθος να καταδικάζεται συλλήβδην μια θρησκεία που υπάρχει εδώ και 1.400 χρόνια και έχει πάνω από ενάμισι δισεκατομμύριο πιστούς. Οι τζιχαντιστές τρομοκράτες είναι βέβαια μουσουλμάνοι. Στη συντριπτική τους πλειονότητα είναι οπαδοί μιας μικρής ομάδας πιστών, των σαλαφιστών, που πρεσβεύουν μια ακραία ερμηνεία του Ισλάμ.

Η απειλή την οποία αντιμετωπίζει σήμερα η Δύση και όλος ο πολιτισμένος κόσμος είναι σαφώς μεγαλύτερη από τις απειλές προηγούμενων τρομοκρατικών κινημάτων. Οι σημερινοί τζιχαντιστές τρομοκράτες επιδιώκουν να διαταράξουν την ειρηνική συνύπαρξη εκατομμυρίων ευρωπαίων μουσουλμάνων με τους υπόλοιπους συμπολίτες τους ώστε να προσεταιρισθούν όλους τους ομοθρήσκους τους και να ρίξουν την Ευρώπη στην άβυσσο ενός εμφύλιου θρησκευτικού πολέμου.

Οι ρίζες του ριζοσπαστικού ισλαμιστικού κινήματος μπήκαν στις αρχές του 20ου αιώνα με την εμφάνιση της Μουσουλμανικής αδελφότητας στην Αίγυπτο από τον Χασάν αλ Μπάνα και στη συνέχεια με τη διδασκαλία του Σαγιντ Κουτμπ που απαγχονίστηκε το 1966.

Το Ισλαμικό Κράτος που σήμερα κυριαρχεί στην παγκόσμια σκηνή της ισλαμιστικής τρομοκρατίας έχει σαν θρησκευτική πυξίδα τους ισλαμιστές και σαν πολιτικό σχέδιο τη δημιουργία του χαλιφάτου: την εδαφική ένωση όλων των μουσουλμάνων ώστε να μην τους χωρίζουν σύνορα, διαφορετικές κυβερνήσεις, διαφορετικά νομίσματα και διαφορετικοί νόμοι.

Σε λίγα μόνο χρόνια το Ισλαμικό Κράτος κατόρθωσε να υπερκεράσει την Αλ Κάιντα σε επιρροή, όχι μόνο στις αραβικές ή στις μουσουλμανικές χώρες αλλά και στην ίδια  την Ευρώπη. Υπάρχει μια εξαιρετική ανάλυση των λόγων που οδήγησαν σε αυτή την έξαρση, στους τρόπους στρατολόγησης και στην πολιτική επικοινωνίας του Ισλαμικού Κράτους γραμμένη από τον κατεξοχήν ειδικό σε θέματα τρομοκρατίας Peter Neumann στο βιβλίο «Οι νέοι Τζιχαντιστές» που θα κυκλοφορήσει τον Απρίλιο και στην Ελλάδα. «Το Ισλαμικό Κράτος, λέει ο Neuman, αποτελεί για τους νέους τζιχαντιστές ουτοπία, έμπνευση και κέντρο ανεφοδιασμού».

Οι χιλιάδες δυτικοευρωπαίοι που σήμερα πολεμούν στη Συρία και το Ιράκ, όταν επιστρέψουν, θα ενισχύσουν τους ήδη οργανωμένους τζιχαντιστές στις χώρες της Ευρώπης. Δεν είναι δύσκολο να αντιληφθεί κανείς το μέγεθος της απειλής. Υπάρχουν οι οργανωμένοι τζιχαντιστές, αυτοί που πολεμούν ή πολέμησαν στη Συρία και το Ιράκ και έχουν αποκτήσει τεράστια στρατιωτική εμπειρία. Υπάρχουν και οι υποστηρικτές, που δεν εμπλέκονται άμεσα σε τρομοκρατικές επιθέσεις, αλλά είναι έτοιμοι να συνδράμουν, όταν κληθούν. Κανείς δεν ξέρει τον ακριβή αριθμό τους.

Σε αντίθεση με την Αλ Κάϊντα, το κέντρο βάρους του Ισλαμικού Κράτους βρίσκεται στην Ευρώπη και όχι στη Μέση Ανατολή. Πολλοί από αυτούς που εμφανίζονται στα ζοφερά βίντεο του Ισλαμικού Κράτους μιλάνε άψογα αγγλικά, γαλλικά ή γερμανικά, σπούδασαν σε ευρωπαϊκά πανεπιστήμια και πολλοί κατάγονται από εύπορες οικογένειες. Δεν έγιναν τρομοκράτες στο Χαλέπι ή στη Μουσούλη αλλά στο Παρίσι, στο Μόλενμπεκ και στο Λονδίνο.

Το Ισλαμικό Κράτος χρησιμοποιεί με εξαιρετικό τρόπο τις νέες τεχνολογίες και το διαδίκτυο σαν μέσο διεξαγωγής πολέμου. Δεν είναι μόνο τα δικής του παραγωγής βίντεο που ανεβαίνουν καθημερινά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Διαθέτει ένα περίτεχνο δίκτυο διανομής μέσω χιλιάδων λογαριασμών στο twitter και αλλού. Ένα μεγάλο μέρος αυτού του μηχανισμού δεν ελέγχεται καν από το Ισλαμικό Κράτος αλλά συγκροτείται από αυθόρμητους οπαδούς.

Δεν υπάρχουν πλέον ούτε εύκολες ούτε γρήγορες λύσεις. Η Ευρώπη και η Ελλάδα θα ζήσουμε για πολλά χρόνια με την καθημερινή απειλή της ισλαμικής τρομοκρατίας. Το Ισλαμικό Κράτος δεν απαρτίζεται από διάφορους τρελούς. Οι αξιωματούχοι του έχουν όραμα, μέθοδο και στρατηγική. Και κυρίως έχουν πίστη και άσβεστο μίσος για τον δυτικό τρόπο ζωής και οργάνωσης της κοινωνίας.

Η αντιμετώπιση της απειλής απαιτεί νέες πολιτικές προσεγγίσεις και δράσεις σε πολλά επίπεδα. Απαιτείται μια ολοκληρωμένη, συστηματική και μακροπρόθεσμη στρατηγική συγκράτησης και περιχαράκωσης των ισλαμιστικών πυρήνων που δρουν στη Δυτική Ευρώπη. Κύριο συστατικό της στρατηγικής αυτής πρέπει να είναι η πρόληψη, η αποτροπή της ριζοσπαστικοποίησης, σε συνεργασία με τις μουσουλμανικές κοινότητες, όπως ήδη συμβαίνει στην Ολλανδία.

Χρειάζεται αναθεώρηση της αμυντικής πολιτικής και της πολιτικής ασφάλειας. Το Ισλαμικό Κράτος δεν μπορεί βεβαίως να κατακτήσει με κλασσικές στρατιωτικές μεθόδους ευρωπαϊκά εδάφη. Μπορεί όμως να δημιουργήσει συνθήκες παράλυσης της οικονομικής και κοινωνικής ζωής στις ευρωπαϊκές πόλεις, μπορεί να διαβρώσει κατακτήσεις όπως η ελεύθερη διακίνηση προσώπων, οι ατομικές ελευθερίες και κυρίως μπορεί να υπονομεύσει τη μεγάλη κατάκτησή μας, την ειρηνική συνύπαρξη ανθρώπων διαφορετικής καταγωγής, ιδεολογίας ή θρησκείας. Οι ακραίες ρατσιστικές και ισλαμοφοβικές φωνές δεν είναι μόνο αντιπαραγωγικές. Στη σημερινή κρίσιμη φάση είναι νερό στο μύλο του Ισλαμικού Κράτους.

Απαιτείται μια σε βάθος ανάλυση της ακολουθούμενης μεταναστευτικής πολιτικής σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ένταξη μουσουλμανικών μειονοτήτων σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες δεν γίνεται χωρίς προστριβές. Ευρύτερα στρώματα μουσουλμάνων, που δεν έχουν την παραμικρή σχέση με τρομοκρατία ή με το ριζοσπαστικό Ισλάμ, πρεσβεύουν απόψεις που δεν είναι πάντα συμβατές με τις αρχές του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Η διαπιστωμένη αυτή δυσκολία ένταξης και συνύπαρξης δεν πρέπει να κρύβεται ούτε να θεωρείται αιρετική. Πρέπει να λαμβάνεται υπόψη στη χάραξη κάθε μεταναστευτικής πολιτικής. Η απόκρυψη ή η παραγνώριση αυτής της αλήθειας δεν βοηθά μακροπρόθεσμα ούτε τους ίδιους τους μετανάστες ή πρόσφυγες που βρίσκονται περιθωριοποιημένοι στη χώρα υποδοχής.

Σε επίπεδο γεωπολιτικό απαιτείται μια ισχυρή συμμαχία όλων των πολιτισμένων χωρών που απειλούνται από την τζιχαντιστική τρομοκρατία. Είναι παρήγορο ότι το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, εκεί όπου συνήθως οι διαφωνίες είναι ο κανόνας, υπάρχει πλήρης συμφωνία για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Η στενή συνεργασία της ΕΕ με τη Ρωσία, χώρα κατεξοχήν απειλούμενη, είναι βεβαίως ιδιαίτερα σημαντική.

Πρέπει κάποτε να σταματήσει η «αριστερή» ελληνική ιδεοληψία ότι κάθε στρατιωτική δράση είναι εξ ορισμού ιμπεριαλιστική. Οι αεροπορικές επιδρομές, είτε προέρχονται από τη Ρωσία είτε από το ΝΑΤΟ, πρέπει να κρίνονται με βάση τους στόχους και τα αποτελέσματά τους. Πρέπει επίσης να σταματήσει και η άλλη «αριστερή» ιδεοληψία που θεωρεί κάθε αστυνομικό μέτρο ύποπτο. Ασφαλώς και θα χρειασθεί ριζική αναβάθμιση των επιχειρησιακών δυνατοτήτων της Αστυνομίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο, και στην Ελλάδα.

Αυτό όμως που πάνω απ’ όλα χρειάζεται, για να μπορέσει η Ευρώπη και ο πολιτισμένος κόσμος να αντιμετωπίσουν αυτή τη μεγάλη πρόκληση, είναι η προσήλωση στις αρχές και τις αξίες του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Για πολλές δεκαετίες το ευρωπαϊκό ιδεολογικό αυτομαστίγωμα, οι τύψεις – θεμιτές ή όχι- για τα λάθη και τα εγκλήματα που έγιναν εν ονόματι αυτού του πολιτισμού έχουν θαμπώσει την ακτινοβολία του ακόμα και μεταξύ μας. Τώρα που βλέπουμε ποια βαρβαρότητα είναι η εναλλακτική οδός ίσως εκτιμήσουμε την αξία του πολιτισμού μας και του τρόπου ζωής μας. Ενδέχεται η ισλαμιστική απειλή να λειτουργήσει αφυπνιστικά για το μέλλον της Ευρώπης.

* Ο κ. Κούρκουλας ήταν Υφυπουργός Εξωτερικών υπεύθυνος για ευρωπαϊκές υποθέσεις, την περίοδο Ιούνιος 2012-Ιανουάριος 2015. Υπήρξε στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και διετέλεσε Πρέσβης της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Λίβανο, στη Βουλγαρία και στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη.