Άρχισαν τα όργανα...

Πιο εύκολα μπορώ να πάρω διαζύγιο από τη γυναίκα μου παρά να απολύσω τη γραμματέα μου, έλεγε πριν μερικά χρόνια ο πρόεδρος των βιομηχάνων στην Ιταλία σε μια προσπάθεια να καταδείξει τις δυσκαμψίες που υπάρχουν στην αγορά εργασίας της γείτονος και την ανάγκη μεταρρυθμίσεων...

Οι "δυσκαμψίες” της ιταλικής οικονομίας κατά ένα σημαντικό μέρος οφείλονται και σε παραδοσιακές δομές μιας κοινωνίας που παραμένει βαθιά καθολική και έχει να ανταγωνιστεί τις οικονομίες των προτεσταντών. Στην περίπτωση της Ελλάδας τα βάρη της ορθόδοξης παράδοσης είναι μεγαλύτερα.


Τικ τακ...

Η περίπτωση της ιταλικής κρίσης έχει μερικές ομοιότητες με την ελληνική και πολλές διαφορές. Μια βασική ομοιότητα είναι πως η κορυφή του παγόβουνου της ιταλικής κρίσης είναι το δημόσιο χρέος.

Άλλη μια ομοιότητα είναι η καθυστέρηση πολλών μεταρρυθμίσεων τις δυο τελευταίες δεκαετίες, η ολοκλήρωση των οποίων θα προσάρμοζε την ιταλική οικονομία στις ραγδαίες διεθνείς εξελίξεις στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης. Από τις μεγάλες οικονομίες της Ε.Ε. μόνο η Γερμανία το 2000 επί καγκελαρίας Σρέντερ με την ατζέντα 2010 προχώρησε τις μεταρρυθμίσεις και απόλαυσε στη συνέχεια τους καρπούς τους...

Το  λιγότερο ΑΕΠ που παρήγαγε η ιταλική οικονομία τα τελευταία χρόνια το μοίρασε ανισομερώς σε βάρος των νεώτερων εργαζομένων. Τούτο σε μια κοινωνία με χαρακτηριστικά δημογραφικής γήρανσης αποτελεί θανάσιμο πλήγμα.

Στην Ιταλία λαμβάνει χώρα κάτι ανάλογο με αυτό που συμβαίνει στην Ελλάδα όπου θέσεις εργασίας νέων με 500 ευρώ τον μήνα καλούνται να υποστηρίξουν ένα ασφαλιστικό σύστημα με συνταξιούχους των 1.000 ευρώ. Η φυγή των νέων και η κατάρρευση του συστήματος είναι θέμα χρόνου.

Ο εύκολος στόχος απόσεισης των ευθυνών προσαρμογής στα νέα δεδομένα όπως παντού στην Ευρώπη ήταν το ευρώ.  Όπως ήταν φυσικό ο λαϊκισμός όπως και στην Ελλάδα σήκωσε κεφάλια και σάρωσε το πολιτικό σκηνικό. Η Ιταλία όμως δεν είναι Ελλάδα, είναι η τέταρτη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης και η κρίση της είναι φυσικό επακόλουθο να συνταράξει την Ευρωπαϊκή και Παγκόσμια οικονομία.

Αυτά που είδαμε τις τελευταίες μέρες δεν είναι παρά τα προεόρτια...

Μετά τον ορισμό προσωρινής κυβέρνησης τεχνοκρατών από τον Ιταλό Πρόεδρο που κινήθηκε στα πλαίσια του ιταλικού Συντάγματος, η χώρα εισέρχεται εκ νέου σε προεκλογική περίοδο η οποία κατά τα φαινόμενα θα κρατήσει όλο το Καλοκαίρι.

Βασικό διακύβευμα του αποτελέσματος των επόμενων εκλογών θα είναι η παραμονή ή όχι της χώρας στην Ευρωζώνη. Τα κόμματα του "εθνολαϊκίστικου” τόξου  όπως και οι ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ στα καθ’ ημάς το 2015 εξέφραζαν ευρωσκεπτικισμό αλλά δεν τολμούσαν να αποσαφηνίσουν τις θέσεις τους σχετικά, προκειμένου να ψαρεύουν στα θολά νερά...

Με την τροπή που έχουν πάρει τα πράγματα τώρα οι θέσεις αυτές θα πρέπει να αποσαφηνιστούν.

Παρά το γεγονός πως πάνω από το 60% των Ιταλών επιθυμούν την παραμονή στο Ευρώ ο τρόπος που θα τεθεί το ερώτημα τους προσεχείς μήνες ενδέχεται να κρύβει ανατροπές.

Ούτως ή άλλως όμως ακόμη και αν υποχωρήσει το μέτωπο των κομμάτων του ευρωσκεπτικισμού, το Καλοκαίρι μέχρι τις επόμενες ιταλικές εκλογές, κρύβει αναταράξεις για την ιταλική οικονομία, την ευρωπαϊκή και την παγκόσμια.

Εν αντιθέσει με την Ελλάδα το 70% του ιταλικού δημόσιου χρέους οι γείτονες δεν το οφείλουν σε ξένους, αλλά στους Ιταλούς αποταμιευτές και επενδυτές. Μια ιταλική χρεοκοπία (στάση πληρωμών) λοιπόν θα έπληττε πρώτα τους Ιταλούς και τα ασφαλιστικά τους ταμεία.

Στην περίπτωση της Ελλάδας η στάση πληρωμών θα έπληττε διεθνή κεφάλαια και ευρωπαϊκές τράπεζες. Από μια στάση πληρωμών η Ελλάδα θα υπέφερε από τις δευτερογενείς συνέπειες. Εν αντιθέσει με την Ελλάδα η Ιταλία έχει ακμαίο παραγωγικό ιστό ο οποίος χρειάζεται εκσυγχρονισμό. Η Ελλάδα χρειάζεται να δημιουργήσει σχεδόν εκ του μηδενός.

Όπως και στην Ελλάδα, στην Ιταλία το μέτωπο του "εθνολαϊκισμού” επί της ουσίας επιχειρεί να εκβιάσει τις μεγάλες οικονομίες της Ευρώπης ούτως ώστε να αναλάβουν μέρος του κόστους προσαρμογής, υπό την απειλή πως μια ιταλική χρεοκοπία θα έχει μεγαλύτερο κόστος από τη διαγραφή μέρους του χρέους και την επιδότηση μέρους της κρατικής σπατάλης και της μείωσης της ανταγωνιστικότητας.

Εν αντιθέσει με την Ελλάδα που δεν είχε ισχυρά χαρτιά στα χέρια της και είναι μια χώρα πλήρως εξαρτημένη, η Ιταλία μπορεί να επιφέρει ισχυρά πλήγματα στις ευρωπαϊκές οικονομίες.

Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει την έκβαση αυτής της αναμέτρησης, αλλά αυτό που μπορούμε να εκτιμήσουμε είναι πως οι αναταράξεις θα είναι πολλές και ενδεχομένως πολύ μεγαλύτερες από αυτές που προκάλεσε η ελληνική κρίση.

Οι χώρες του Νότου της Ευρώπης είναι πολύ πιθανό να βρεθούν πάλι πολύ σύντομα εκτός αγορών λόγω απαγορευτικής αύξησης των επιτοκίων με πρώτη και καλύτερη την Ελλάδα. Αυτήν την φορά με Ιταλία και Ισπανία στο κλαμπ, θα έχει ενδιαφέρον να δούμε αν οι ευρωπαϊκοί θεσμοί μπορούν να καλύψουν τις δανειακές ανάγκες με χαμηλότοκο δανεισμό και με ποιες προϋποθέσεις.

Δεν θα ήταν υπερβολή να ισχυριστεί κάποιος πως η τύχη του Ευρώ και της Ευρωζώνης θα κριθεί το Καλοκαίρι του 2018.

Θα έχει ενδιαφέρον να δούμε τις αντιδράσεις που θα υπάρξουν στις αγορές αλλά και στις ευρωπαϊκές χώρες στο ενδεχόμενο η ΕΚΤ να παρατείνει ή και να αυξήσει το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης.

Για να το πράξει όμως θα χρειαστεί διαβεβαιώσεις για μεταρρυθμίσεις και λιτότητα, δηλαδή τα αντίθετα από αυτά που επιδιώκουν οι "εθνολαϊκιστές”.

Επιπλέον, τα προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης έχουν ένα σημείο που αν το υπερβούμε θα χαθεί η εμπιστοσύνη προς το νόμισμα κάτι που ισοδυναμεί με πυρηνική έκρηξη στο διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα.

Η Ελλάδα...

Η Ελλάδα θα είναι μεταξύ των χωρών που θα υποστούν τις μεγαλύτερες συνέπειες από μια ιταλική κρίση. Τούτο θα συμβεί γιατί προς την Ιταλία κατευθύνεται το μεγαλύτερο μέρος των ελληνικών εξαγωγών, ενώ οι Ιταλοί κατέχουν ένα από τα μεγαλύτερα μερίδια των ξένων τουριστών που επισκέπτονται κάθε χρόνο τη χώρα μας.

Του Κ. Στούπα στο Capital.gr