Η αστυνομία της σκέψης ...

Ο ​Αλέν Φινκελκρότ είναι ένας από τους πιο ενδιαφέροντες Γάλλους διανοητές. Ενας απ’ αυτούς τους διανοητές που θυμίζουν ότι η Γαλλία δεν είναι ένα πάρκο επαναλαμβανόμενης λογοτεχνικής αυταρέσκειας, αλλά δημιουργούσε ευρωπαϊκή σκέψη με οικουμενικές βλέψεις. Ταλαντούχος συγγραφέας, μελαγχολικός κριτής της σύγχρονης εποχής, αλλά και είρων – δεν υπάρχει σκέψη χωρίς ειρωνεία παρά μόνον για τους φανατικούς. Οι απόψεις του για την εβραιοφοβία και τους κινδύνους του Παλαιστινιακού τον έχουν χρεώσει με κατηγορίες περί μη πολιτικής ορθότητος και ισλαμοφοβίας. Ο Φινκελκρότ διδάσκει στην Πολυτεχνική Σχολή και έχει μια εβδομαδιαία εκπομπή στο ραδιόφωνο.



Στην εκπομπή του, σχολιάζοντας την κηδεία του Τζόνι Χαλιντέι, είπε κάτι που η αστυνομία της σκέψης το θεώρησε πάραυτα αδίκημα. Είπε ότι η παλλαϊκή συμμετοχή στην πραγματικότητα αφορούσε την «περιφερειακή Γαλλία, αυτήν που πάντα ονειρευόταν την Αμερική και την περιπέτεια» και δεν αφορούσε τη νέα εθνική ταυτότητα που περιλαμβάνει και τους μετανάστες. Εδώ έκανε ένα λογοπαίγνιο που δύσκολα αποδίδεται στα ελληνικά. Ξεχώρισε τους «γνήσιους ή γηγενείς Γάλλους» –français de souche– ειρωνικά souchiens, που μπορεί να σημαίνει και «υποσκύλοι» από τους «non souchiens». Επιτυχημένο ή όχι το λογοπαίγνιο, δεν έχει σημασία. Κάποτε θα το έκρινε η λογοτεχνική κριτική. Ομως επειδή η λογοτεχνική κριτική έχει εκλείψει μαζί με κάθε απόπειρα κριτικής σκέψης, το ανέλαβε η αστυνομία της σκέψης. Δεν είναι η πρώτη φορά που κατηγορείται για «ρατσισμό» και δεν είναι η πρώτη φορά που κάποιοι απομονώνουν μια φράση ή μια έκφρασή του από τα συμφραζόμενα του κειμένου για να στοιχειοθετήσουν την κατηγορία και να τον μετατρέψουν σε στόχο μιας πνευματικής κοινότητας που παθαίνει αλλεργία με όποια σκέψη ξεφεύγει από τα όρια που η ίδια έχει επιβάλει.

Με αφορμή αυτό το επεισόδιο, για μία ακόμη φορά, μου ήρθαν στον νου οι σκέψεις που έχω κατά καιρούς διατυπώσει για τις βλάβες που επιφέρει στη δημοκρατία μας η «Εκθεση Ιδεών». Η Εκθεση Ιδεών στηρίζεται ακριβώς στην αποκοπή φράσεων ή σκέψεων από το περιβάλλον του κειμένου και καλεί τον μαθητή, βάσει κανόνων, είτε να τις υπερασπιστεί, είτε να τις απορρίψει. Ο μαθητής καλείται να μην κρίνει ούτε τον συλλογισμό που οδήγησε ώς εκεί, ούτε καν το ύφος του κειμένου που με τα συμφραζόμενα μπορεί να αναδείξει την ειρωνεία. Το αποτέλεσμα είναι ότι η ειρωνεία, βασικό συστατικό της σκέψης, αντιμετωπίζεται ως πρόκληση, ο δε συλλογισμός ως περιττό χάσιμο χρόνου. Η ουσία είναι πού καταλήγεις. Και αν καταλήγεις στο συμπέρασμα ότι η μετανάστευση δεν είναι απαραιτήτως ευλογία για την ελληνική κοινωνία, είσαι ρατσιστής, χρυσαυγίτης, είτε δεν ξέρω τι. Στους αντίποδες της Εκθεσης Ιδεών στέκει η «Κατανόηση Κειμένου», η δυνατότητα ανίχνευσης της πορείας ενός συλλογισμού, μαζί με τις αντιφάσεις του, τις αμφιβολίες του, την ειρωνεία του, όλα τα υφολογικά στοιχεία που κάνουν τη σκέψη να είναι σκέψη. Η Εκθεση Ιδεών είναι το βασικό εκπαιδευτικό εργαλείο για την αστυνομία της σκέψης.

Ο Οργουελ, στο προφητικό «1984», πέφτει πολιτικά έξω. Κι αυτό δεν σημαίνει ότι δεν τον θεωρώ έναν από τους μεγαλύτερους συγγραφείς του 20ού αιώνα. Ο «Μεγάλος Αδελφός» δεν θα επιβληθεί μέσω μιας κεντρικής εξουσίας που θα διεισδύει ώς τις απόκρυφες γωνιές της καθημερινότητας. Δεν το χρειάζεται. Το όχημά του είναι έτοιμο. Το βλέμμα του το έχει εσωτερικεύσει το σώμα της πολιτικής ορθότητας. Ποιοι το αποτελούν; Πρώην στρατευμένοι κομμουνιστές οι οποίοι μετανόησαν, έγιναν φιλελεύθεροι, αλλά δεν μπόρεσαν να απαλλαγούν από το «απολυταρχικώς διανοείσθαι» του «εσείς» και «εμείς». Κάποιοι άλλοι που νομίζουν ότι η ευρωπαϊκή ανοχή, και η Ευρώπη, δεν είναι τρόπος σκέψης, αλλά δόγμα. Ορθόδοξοι του Διαφωτισμού.

Υπάρχουν βέβαια και οι χρήσιμοι ηλίθιοι, όσοι διάβασαν στη ζωή τους τρία, άντε τέσσερα κείμενα και νομίζουν ότι όχι μόνον έμαθαν την αλήθεια, αλλά μπορούν και να την εκφράσουν επειδή στο λύκειο ήσαν καλοί στην Εκθεση Ιδεών. Τέλος, να μην ξεχάσω και τους πονηρούς, όπως αυτόν τον παρουσιαστή της τηλεόρασης της ΕΡΤ, ο οποίος οργάνωσε συζήτηση για τη βία, κάλεσε τη Σώτη Τριανταφύλλου και, αφού την παρουσίασε ως συγγραφέα και ιστορικό, προσέθεσε ότι «πρόσφατα έχει κατηγορηθεί για υποκίνηση ρατσιστικής βίας». Αχ, ρε Νίκο Μαστοράκη, τι τράβηξες για εκείνη τη σιχαμένη εκπομπή σου τη βραδιά του Πολυτεχνείου. Οι τάξεις των πονηρών, ή μάλλον των πονηρούτσικων, συμπεριλαμβάνουν τους «αντικειμενικούς» παντός καιρού.

Του Τάκη Θεοδωρόπουλου στην Κ.