Τι σημαίνει «οπτική του φύλου» και πώς διαχέεται;

Ο​ταν στις αρχές Απριλίου, όταν ο Αλέξης Τσίπρας έδωσε ομιλία στο συνέδριο της κομματικής νεολαίας και, μεταξύ πολλών άλλων εξωφρενικών, υποσχέθηκε κάτι το οποίο τότε πέρασε απαρατήρητο, αλλά εγώ το συγκράτησα εξαιτίας της ενόχλησης που μου προκάλεσε η σκόπιμη ψευδοεπιστημονική ασάφεια της γλώσσας. Υποσχέθηκε «διάχυση της οπτικής του φύλου σε όλες τις πλευρές της κοινωνικής ζωής». Δηλαδή; Τι σημαίνει «οπτική του φύλου» και πώς διαχέεται;

Στις 10 Ιουνίου, στην Οξφόρδη, σε μια αίθουσα κάποιου κτιρίου του ιστορικού πανεπιστημίου, διεξήχθη επιστημονική ημερίδα με τον ωραίο τίτλο «New Queer Greece; Performance, Politics, Identity», από το πρόγραμμα της οποίας νομίζω ότι μπορούμε να αρχίσουμε να καταλαβαίνουμε τι εννοούσε ο πρωθυπουργός με τον περίεργο όρο που χρησιμοποίησε. (Περιττεύει μάλλον να μεταφράσω τον τίτλο της ημερίδας. Πώς να πεις το «new queer Greece» στα ελληνικά;
«Νέα τρελιάρα Ελλάδα»; Δεν λέγεται...) Βεβαίως, δεν υπάρχει αιτιώδης συνάφεια μεταξύ των δύο γεγονότων· το καθένα συνέβη ανεξαρτήτως του άλλου. Συνδέονται όμως θεματολογικά, αλλά και ως φόρος τιμής στην ηθική προσταγή του E. M. Forster, να συνδέουμε και μόνο να συνδέουμε! Το πνεύμα, άλλωστε, του σπουδαίου Βρετανού συγγραφέα αρμόζει απολύτως και κατεξοχήν, εφόσον το θέμα μας είναι η «οπτική του φύλου» και η διάχυσή της. (Στον κύκλο των διανοουμένων του Μπλούμσμπερι, όπου ανήκε ο Forster, η «οπτική του φύλου» ήταν τόσο διάχυτη, ώστε ορισμένοι έπαψαν να μιλούν στον Keynes, όταν στα γεράματά του νυμφεύθηκε συνταξιούχο μπαλαρίνα του Ντιάγκιλεφ...)

Για να επανέλθουμε στην οξφορδιανή ημερίδα, την αποτελούσαν εννέα διαλέξεις από ισάριθμους καθηγητές ή ερευνητές ελληνικής καταγωγής σε πανεπιστήμια του αγγλόφωνου κόσμου – της Κύπρου περιλαμβανομένης. Η θεματολογία εκτεινόταν από τα πεζά και βατά, όπως π.χ. για τον λεσβιακό ακτιβισμό σε μια επαρχιακή πόλη της Ελλάδας ή τους λεσβιακούς χαρακτήρες στις τηλεοπτικές κωμωδίες, μέχρι τα πιο υψηλά και ακαταλαβίστικα, όπως το υπέροχο «Anamnesis, Affect, Queer Poetics: Writing Dissident Sexualities into National Identities», που δεν μπαίνω καν στον κόπο να σκεφθώ να το μεταφράσω.

Ωστόσο, το φινάλε και, συγχρόνως, η αισθητική κορύφωση της ημερίδας ήταν οι δύο περφόρμανς που ολοκλήρωσαν μια πνευματικά γόνιμη ημέρα, είμαι βέβαιος, για όσους το παρακολούθησαν. Κατ’ αρχάς, ο Μάριος Χατζηπροκοπίου από το Πανεπιστήμιο του Αμπερίστγουιθ, στη δυτική Ουαλλία, με μια παράσταση που ο οποιοσδήποτε θα καταλάβει περί τίνος πρόκειται, εφόσον μπορεί να διαβάζει ελληνικά με λατινικούς χαρακτήρες: «Queering the archive of Greek laments: a self-reflexive account on the lecture-performance “Pustia Ke Ololygmos: Selections from the Occult Songs of the Greek People”». Τελευταίος, «ένας θεός των», για να το πω καβαφικά. Ο Stavros Stavrou Karayianni (δεν βάζει ποτέ τελικό σίγμα στο επίθετό του), από το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο της Κύπρου, με την περφόρμανς «When the Body Re-members». Αν θέλετε να σχηματίσετε ίδια άποψη, δεν έχετε παρά να ανοίξετε το YouTube και να πληκτρολογήσετε τη φράση «Stavros Karayanni’s Belly Dance Workshop». Θα θαυμάσετε τη χάρη με την οποία χορεύει το τσιφτετέλι. (Προσέξτε, ιδίως, πώς ξεπροβάλλει σαν έκπληξη πίσω από μια οθόνη και αρχίζει να λικνίζεται...)

Ας μη μας εντυπωσιάζει, όμως, το ότι όλα αυτά συμβαίνουν στην Οξφόρδη. Κάθε πανεπιστήμιο –ακόμη και τα καλύτερα– έχει την μπαγκατέλα του. Εν προκειμένω, η μπαγκατέλα είναι το τμήμα Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών της Οξφόρδης, το οποίο βρίσκεται σε προϊούσα παρακμή εδώ και μία δεκαετία και, παρά τον τίτλο του, επικεντρώνεται κυρίως σε σπουδές φύλου, Ντεριντά, μετα-αποικιοκρατία και άλλα παρόμοια. Με άλλα λόγια, η ημερίδα έφερε την υπογραφή του Δημήτρη Παπανικολάου, του γνωστού πλέον δυνάστη του Αρχείου Καβάφη. Αλλωστε, στην πρώτη κιόλας παράγραφο του προγράμματος της ημερίδας, αναφέρεται ότι «κατέστη δυνατή χάρη στη γενναιόδωρη προσφορά του Ιδρύματος Ωνάση».

Του τ. Κασιμάτη στην έντυπη Κ.