Γιατί ο ΣΥΡΙΖΑ τροφοδοτεί την κάλπη της Χρυσής Αυγής ...

Ε​​να από τα θέματα πολιτικού ενδιαφέροντος αποτελεί το τι θα κάνουν οι δυσαρεστημένοι ψηφοφόροι του ΣΥΡΙΖΑ που σήμερα αμφιταλαντεύονται. Είναι βέβαιο πως ένα τμήμα τους θα επιστρέψει στον ΣΥΡΙΖΑ ενώ ένα άλλο θα μείνει σπίτι του την ημέρα των εκλογών.

Κάποιοι επίσης θα μετακινηθούν στη Ν.Δ. Πόσοι; Αγνωστο! Το μέγεθος πάντως αυτού του σώματος θα κρίνει πολλά.

Τα δημοσκοπικά ευρήματα, επιπλέον, δείχνουν μετατόπιση ενός αριθμού ψηφοφόρων από τον ΣΥΡΙΖΑ κατευθείαν στη Χρυσή Αυγή. Το ρεύμα αυτό δεν είναι μεγάλο (περίπου μία μονάδα του εκλογικού σώματος), εντούτοις δεν είναι ανάξιο λόγου. Αφενός είναι σημαντικότερο από το ποσοστό μετακινήσεων από τον ΣΥΡΙΖΑ στο ΠΑΣΟΚ ή στη ΛΑΕ για παράδειγμα, και αφετέρου μπορεί να κρύβει μια ευρύτερη δυναμική της Χ.Α., που δεν καταγράφεται εύκολα, όπως συχνά συμβαίνει με τέτοιου είδους κόμματα.



Πού οφείλεται αυτή η μετατόπιση ψηφοφόρων από την Αριστερά στην άκρα Δεξιά; Πρόκειται για ένα σύνθετο ζήτημα, που δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο. Για παράδειγμα, στη Γαλλία, είδαμε τη μαζική μετακίνηση ψηφοφόρων από το Κομμουνιστικό Κόμμα στο Εθνικό Μέτωπο του Λεπέν, και στην Ουγγαρία, ένας στους τρεις οπαδούς του ακροδεξιού κόμματος Yobbik είναι πρώην ψηφοφόρος του Σοσιαλιστικού Κόμματος.

Το ερώτημα παραμένει: ποιοι είναι οι λόγοι του φαινομένου αυτού; Μπορώ να επισημάνω κάποιους παράγοντες:

Η πολιτικοποίηση σε εθνολαϊκιστική βάση. Οι ψηφοφόροι του ΣΥΡΙΖΑ δεν ήταν απλώς δυσαρεστημένοι πρώην ΠΑΣΟΚ (κυρίως) ή Ν.Δ. Ριζοσπαστικοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια της κρίσης και πολιτικοποιήθηκαν εκ νέου με αξίες εθνολαϊκιστικές. Ολη η ρητορική του ΣΥΡΙΖΑ στην προ του 2015 εποχή συνιστούσε μια ανάγνωση του κόσμου βασισμένη στη συνωμοσιολογία, στην εθνική θυματοποίηση, στον ευρωσκεπτικισμό και στον αντιγερμανισμό μαζί με γερές δόσεις αντινεοφιλελευθερισμού και αντιπαγκοσμιοποίησης. Τι από αυτά είναι ξένο στην άκρα Δεξιά; Τίποτα! Το αντίθετο μάλιστα, η Χ.Α. κολυμπά μέσα στις παραπάνω αξίες, όπως το ψάρι στο νερό.

Η αντι-ελίτ στάση. Την εποχή των Αγανακτισμένων, ο ΣΥΡΙΖΑ επιχείρησε να προσελκύσει ψηφοφόρους επιτιθέμενος εναντίον των καθιερωμένων ελίτ. Η ηγεσία του υιοθέτησε λαϊκό σχεδόν «μάγκικο» ύφος και πολιτική ρητορική με στοιχεία καθημερινής «αργκό». Επιπλέον η οργάνωση ξεδίπλωσε δυναμικές συμπεριφορές, όχι πάντα εντός ορίων φιλελεύθερης δημοκρατίας, όπως οι διάφορες «έφοδοι» σε εκδηλώσεις ή ο προπηλακισμός αντίπαλων πολιτικών. Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν ήθελε απλώς να αντιπροσωπεύσει τους Αγανακτισμένους αλλά να είναι ένας από αυτούς. Στη ρητορική του, η καθιερωμένη πολιτική ελίτ ήταν μια τάξη διαπλεκόμενων και υποτακτικών στη Μέρκελ και στα «συμφέροντα». Η στρατηγική τού «πες τα, Χρυσόστομε» απέδωσε πράγματι εκλογικά, ωστόσο ο αντι-ελιτισμός είναι δίκοπο μαχαίρι, μπορεί να κόψει και αυτούς που το κρατούν, δηλαδή τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ που σήμερα «γλείφουν εκεί όπου έφτυναν». Τώρα είναι η Χ.Α. που λέει δημόσια αυτό που σκέφτονται ιδιωτικά για τον βίο και την πολιτεία της νέας εξουσίας πολλοί θυμωμένοι ψηφοφόροι της.

Η απογοήτευση και ο κυνισμός. Η στροφή του Τσίπρα μετά το δημοψήφισμα του 2015 γέμισε μελαγχολία ένα τμήμα των ψηφοφόρων του, ιδιαίτερα το πλέον δυναμικό, που αισθάνθηκε εξαπατημένο. Αναπτύχθηκαν έτσι στο αντιμνημονιακό ακροατήριο αισθήματα πολιτικού κυνισμού του τύπου «για την καρέκλα γίνονται όλα» ή όπως το είπε γνωστός φιλοκυβερνητικός καλλιτέχνης «η Αριστερά τελείωσε, πέθανε». Δεν υπάρχει ικανότερος υποδοχέας τέτοιων απογοητευμένων ψηφοφόρων από την άκρα Δεξιά.

Το προσφυγικό/μεταναστευτικό ζήτημα. Οι δυσκολίες διαχείρισης του σύνθετου αυτού προβλήματος σε συνδυασμό με την απόσταση ανάμεσα στην αρχική ρητορική της ηγεσίας του ΣΥΡΙΖΑ και στις αντιλήψεις πολλών εκ των ψηφοφόρων του προκάλεσε έντονη δυσαρέσκεια ιδιαίτερα σε περιοχές που αντιμετωπίζουν οξύ πρόβλημα. Εκεί φαίνεται πως η Χ.Α. ενισχύεται σημαντικά

Η αποδοχή της Χ.Α. ως «κανονικού» κόμματος. Εως τώρα η Χ.Α. αντιμετωπιζόταν σύσσωμα από το πολιτικό σύστημα ως εγκληματική και εξτρεμιστική οργάνωση. Αυτό περιόριζε την επιρροή της καθώς μεγάλωνε το κόστος επιλογής της. Το τελευταίο διάστημα οι κυβερνητικοί δείχνουν να αντιμετωπίζουν τη Χ.Α. ως ένα κόμμα σχεδόν όπως όλα τα άλλα (βλέπε τραγικές δηλώσεις Παρασκευόπουλου ή τις φωτογραφίες με τους βουλευτές της Χ.Α. στο Καστελλόριζο). Ετσι όμως η Χ.Α. νομιμοποιείται στη συνείδηση του μέσου ψηφοφόρου και βοηθείται η διείσδυσή της σε νέα ακροατήρια.

Η εξασθένηση της διαιρετικής τομής Αριστεράς-Δεξιάς. Η διαίρεση αυτή που συγκροτήθηκε πάνω στις πολιτικές και κοινωνικές αντιθέσεις της μετεμφυλιακής περιόδου εξασθενεί. Μέσα στο τοπίο της κρίσης οι ψηφοφόροι, ιδιαίτερα οι νεότεροι, μετακινούνται κομματικά χωρίς να εμποδίζονται από παραδοσιακούς ιδεολογικούς φραγμούς.

Συμπερασματικά, όλα δείχνουν πως η Χ.Α. ενισχύεται και φλερτάρει με διψήφια ποσοστά. Προς το παρόν, δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε αν η ροή ψηφοφόρων από τον ΣΥΡΙΖΑ προς τη Χ.Α. συνιστά ένα δευτερευούσης σημασίας δημοσκοπικό εύρημα ή πρόκειται για κάτι αξιοσημείωτο. Αν ισχύει το δεύτερο, τότε δεν συνιστά απλώς απειλή για τον ίδιο τον ΣΥΡΙΖΑ αλλά πρωτίστως για τη χώρα.

Του Νίκου Μαραντζίδη  καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και επισκέπτη καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Καρόλου στην Πράγα.