Για ποιον χτυπά η καμπάνα...

Ο Αλέξης Τσίπρας δεν πρέπει να θυμώνει με τον Ολλανδό ομόλογο του, τον Μαρκ Ρούτε. Επειδή ο πρωθυπουργός της Ολλανδίας θεωρεί ακόμη ανοικτό το θέμα του Grexit με χθεσινές δηλώσεις του, δεν σημαίνει απαραιτήτως ότι είναι ένας από τους «κακούς» που υπονομεύουν την επίτευξη συμφωνίας με την απαισιοδοξία τους, όπως τους περιγράφει ο Αλ. Τσίπρας στο πολυσυζητημένο άρθρο του στη Le Monde. Αν τα πιστεύει και τα λέει αυτά ο Ολλανδός πρωθυπουργός, είναι επειδή ακριβώς διάβασε το συγκεκριμένο άρθρο του Ελληνα πρωθυπουργού. Μην αμφιβάλλετε ότι τα ίδια, πάνω κάτω, θα πιστεύει και οποιοσδήποτε άλλος διάβασε το άρθρο με προσοχή.



Πρόκειται για ένα άρθρο πράγματι καλογραμμένο, στο οποίο η θέση της κυβέρνησης παρουσιάζεται με ευθύτητα και είναι μάλιστα γραμμένο από θέση κύρους: σε ύφος ex cathedra και, ενίοτε, διδακτικό. Είναι χαρακτηριστικό ότι ορίζει ως σκοπό του άρθρου του «να αποκαταστήσει την αλήθεια και να ενημερώσει για τις πραγματικές προθέσεις της ελληνικής κυβέρνησης». Και, πράγματι, εξηγείται διεξοδικά το πώς νοείται εκ μέρους της ελληνικής κυβέρνησης η πολιτική λύση. (Εν ολίγοις: μοιραστείτε τα λεφτά σας μαζί μας, επειδή εμείς αποφασίσαμε δημοκρατικά ότι θέλουμε να ξοδεύουμε πιο πολλά από όσα βγάζουμε...).

Το βασικό στοιχείο του άρθρου, εντούτοις, είναι ότι, παράλληλα με τις επεξηγήσεις σχεδίων και προθέσεων της κυβέρνησης, το άρθρο απευθύνει μια απειλή όχι μόνο στην Ευρώπη αλλά και στη Δύση. (Ναι! Για πρώτη φορά, εξ όσων θυμάμαι, ο Τσίπρας αναφέρεται στη Δύση ως πολιτική και πολιτισμική ενότητα και ―διόλου τυχαία― μέσα στο πλαίσιο μιας απειλής...). Η απειλή τίθεται στο κείμενο ευθύς εξαρχής με την αναφορά ότι η συμφωνία «θα κλείσει τον κύκλο της αβεβαιότητας» και ότι «οι στιγμές είναι κρίσιμες και ιστορικές για την Ευρώπη».

Ανά τακτά διαστήματα, η απειλή επανέρχεται και κάθε φορά κλιμακώνεται, ενόσω στο άλλο επίπεδο της αφήγησης εξηγούνται οι θέσεις του ΣΥΡΙΖΑ. Στην πορεία του κειμένου, η απειλή γίνεται «πανευρωπαϊκή και παγκόσμια πολιτική αβεβαιότητα» και ενδεχόμενο «διάσπασης και διχασμού Ευρωζώνης και Ε.Ε.». Κορυφώνεται δε στο τέλος με τον ισχυρισμό ότι η επιμονή στην «πολιτική και οικονομική αβεβαιότητα», που εκπροσωπείται από την πολιτική των θεσμών στη διαπραγμάτευση, «είναι πιθανό να μετασχηματίσει πλήρως τις οικονομικές και πολιτικές ισορροπίες σε ολόκληρη τη Δύση». Και καταλήγει προτρέποντας όσους νομίζουν ότι η «πολιτική και οικονομική αβεβαιότητα» αφορά μόνο την Ελλάδα «να ξαναδιαβάσουν το αριστούργημα του Χέμινγουεϊ “Για ποιον χτυπά η καμπάνα”».

Η αναφορά στον Χέμινγουεϊ είναι νομίζω η πιο απειλητική στιγμή του κειμένου και, συγχρόνως, εκείνη που δεν έτυχε της προσοχής που της αξίζει. Το άρθρο, καθώς είναι καλογραμμένο και η επιχειρηματολογία του προσεκτικά δομημένη, έχει προφανώς γραφεί από κάποιον με μόρφωση ανώτερη εκείνης του Αλ. Τσίπρα. Προφανώς, λοιπόν, ο συγγραφέας ξέρει ότι ο τίτλος του μυθιστορήματος είναι στίχος του Αγγλου «μεταφυσικού» ποιητή John Donne, τον οποίο ο Χέμινγουεϊ δανείστηκε. Σκοπός της αναφοράς, λοιπόν, δεν είναι ο στίχος του τίτλου, αλλά το ίδιο το έργο (το «αριστούργημα») του Χέμινγουεϊ, όπως άλλωστε προκύπτει σαφώς και από τη διατύπωση στο άρθρο.

Επομένως, αν ευσταθούν όλα τα παραπάνω, ο Τσίπρας, στο παρά πέντε της συμφωνίας που υποτίθεται ότι διακαώς επιδιώκει, επισείει την απειλή ενός εμφυλίου πολέμου στην Ευρώπη ― γιατί αυτό είναι το νόημα της αναφοράς στον Χέμινγουεϊ. Μην αναστατώνεστε όμως, διότι δεν είναι η πρώτη φορά που το κάνει· συχνά στο παρελθόν έχει αναφερθεί στο φόβητρο ενός πολέμου στην Ευρώπη, συγκρίνοντας τη σημερινή κατάσταση με τον Μεσοπόλεμο. Απλώς, τώρα το ξανακάνει μετά από πολύ καιρό που είχαν πάψει παρόμοιες αναφορές· και το ερώτημα είναι γιατί.

Είναι ―τολμώ να πω― φύσει αδύνατο ένα τόσο καλογραμμένο άρθρο να ξέφυγε από την κυβέρνηση, πόσω μάλλον όταν το υπογράφει ο ίδιος ο πρωθυπουργός. Δεν γίνεται, ενόσω ο κυβερνητικός εκπρόσωπος την περασμένη εβδομάδα μοίραζε υποσχέσεις ότι την Κυριακή θα είχαμε τη συμφωνία, ο Αλ. Τσίπρας να ετοίμαζε ένα εμπρηστικό άρθρο προς το ευρωπαϊκό κοινό και να μην είχε συναίσθηση των συνεπειών της δημοσίευσής του. Συνεπώς, δεν χωρεί αμφιβολία ότι η σκοπιμότητα του Αλ. Τσίπρα ήταν να προκαλέσει την άλλη πλευρά, ώστε να δυσκολέψει ακόμη περισσότερο την πρόοδο της διαπραγμάτευσης.

Μα δεν είναι ο σκοπός του, υποτίθεται, να πετύχει τη συμφωνία; Τείνω να πιστέψω ότι στην απάντηση του ερωτήματος ισχύει και το ναι και το όχι. Μπορεί το άρθρο να είναι μια επίδειξη «brinkmanship», που θα έλεγε ο ιδιόρρυθμος υπουργός Οικονομικών. Ενα παιχνίδι που παίζεται στα όρια, δηλαδή, ώστε η συμφωνία να γίνει κυριολεκτικά την υστάτη ώρα. Θυμίζω, με την ευκαιρία, ότι αυτό παλαιότερα το είχε πει ευθέως ο Βαρουφάκης σε συνέντευξή του: «Γιατί αν έχεις τριάντα μέρες για μια συμφωνία να την κλείσεις στις είκοσι;». Αυτή η τακτική, ωστόσο, προϋποθέτει ακλόνητη πεποίθηση στην υπεροχή της ισχύος των ελληνικών θέσεων. Είναι δυνατόν να πιστεύουν κάτι τέτοιο στην κυβέρνηση έπειτα από τέσσερις μήνες με την Ελλάδα να βρίσκεται στη σέντρα; Μπορεί, διότι ως επί το πλείστον είναι άσχετοι οι άνθρωποι...

Αλλά και αν δεν πετύχει η τακτική του «brinkmanship», και πάλι ο ΣΥΡΙΖΑ έχει δρόμο να ακολουθήσει. Η επιλογή του σοσιαλισμού δεν ακυρώνεται επειδή θα πάρουμε τον δρόμο προς την έξοδο. Απλώς, η βασική διαφορά θα είναι ότι αν δεν πετύχει το σχέδιο που προωθεί τώρα ο ΣΥΡΙΖΑ, δηλαδή για σοσιαλισμό με τα λεφτά των άλλων, εμείς θα κάνουμε σοσιαλισμό με τα δικά μας λεφτά, δηλαδή χωρίς λεφτά. Δεν πειράζει, γιατί έτσι τουλάχιστον ο σοσιαλισμός θα είναι γνήσιος...

Του Στ. Κασιμάτη από την Κ.