The Strange Case of Dr. Jekyll and Mr. Hyde...

Τρία πράγματα με παρακίνησαν· τα καταγράφω κατά σειρά σπουδαιότητας: Το πρώτο η συζήτηση με έναν φίλο για την τεχνική ανωτερότητα των μεγάλων μυθιστοριογράφων του 19ου αιώνα. Το δεύτερο, η γραπτή παρατήρηση ενός αναγνώστη ότι περνώ το μήνυμα «ψηφίστε Σαμαρά». Τρίτο, τέλος, το παράξενο κλίμα (χρησιμοποιώ σκοπίμως ουδέτερους όρους) στα γενέθλια της Ν.Δ. Με κάποιο τρόπο που δεν με ενδιαφέρει ποσώς να συνειδητοποιήσω ποιος είναι, όλα αυτά μπερδεύτηκαν μέσα μου και με έκαναν να διαβάσω ξανά το μυθιστόρημα του Ρ. Λ. Στίβενσον, που δίνει και τον τίτλο στο σημερινό σημείωμα.

Δεν έκανα άσχημα που αφέθηκα να ακολουθήσω την έμπνευσή μου, διότι το κλασικό μυθιστόρημα του Στίβενσον μένω με την εντύπωση ότι αφορά προσωπικώς την ηγεσία της σαραντάχρονης και στραπατσαρισμένης Ν.Δ. Ας μη σπεύσει να υποστηρίξει κανείς ότι η σχέση που εξετάζω δεν τεκμηριώνεται με αποδείξεις, διότι ποτέ δεν διανοήθηκα να ισχυρισθώ κάτι ανάλογο ή έστω παρεμφερές. Η σύγκριση του Τζέκιλ με τον σημερινό πρωθυπουργό δεν είναι τίποτε περισσότερο από μια άσκηση, ώστε να εμπλουτίζεται η ανάλυση με τη φαντασία και, πάνω απ’ όλα, για να απαλύνουμε τη ροή του χρόνου...


Ακολουθεί σύνοψη της ιστορίας του Στίβενσον. Τον μυθιστορηματικό Δρ Τζέκιλ βασανίζει η επίγνωση της αντιφατικής φύσης του, όπου η τάση για το καλό και η αντίθετή της, προς το κακό, συνυπάρχουν και ανταγωνίζονται η μία την άλλη· γι’ αυτό και προσπαθεί μέσα από την έρευνά του να τις διαχωρίσει. Ανακαλύπτει το φάρμακο, το οποίο απορροφά την κακή πλευρά του σε μια νέα προσωπικότητα που λέγεται Μίστερ Χάιντ. Ομως ο διαχωρισμός φέρνει παρενέργειες, τις οποίες ο εφευρέτης του φαρμάκου δεν είχε προβλέψει: ο Μίστερ Χάιντ σταδιακά γίνεται όλο και πιο ανεξάρτητος, ώσπου ο Τζέκιλ γίνεται στην πραγματικότητα αιχμάλωτός του. Τα υπόλοιπα είναι πάνω κάτω γνωστά: φρικτοί φόνοι από τον Χάιντ, φρικτή υπαρξιακή αγωνία από τον Τζέκιλ τις σπάνιες στιγμές που επανέρχεται στα συγκαλά του, ώσπου αυτοκτονεί προτού συλληφθεί.

Λυπάμαι αν σοκάρω κάποιους, αλλά διπλή φύση έχει και ο Αντώνης Σαμαράς: την αποτελούν η μεσσηνιακή παράδοση την οποία φέρει υπερηφάνως (με ό,τι αυτή συνεπάγεται...) και η αστική, η Μπενάκειος παράδοση από την άλλη. Οπως και ο Τζέκιλ, έτσι και ο Σαμαράς προσπαθεί να απομονώσει την κακή φύση του και να οδηγηθεί από την καλή. Εδώ όμως οι ομοιότητες παύουν, διότι εκ των επιλογών του προκύπτει ότι ο πρωθυπουργός έχει διαφορετική αντίληψη του καλού και του κακού από τον Τζέκιλ. Για κάποιο λόγο που δεν τολμώ να υποθέσω, ο Σαμαράς προσπαθεί να καταπνίξει την αστική πλευρά του ως πολιτικού και να αναδείξει τη λαϊκή-μεσσηνιακή. Αυτό είναι που τον κάνει να δίνει ιδιαίτερη αξία στις συμβουλές κάποιων ανθρώπων, για τους οποίους πιστεύει ότι εκφράζουν καλύτερα την ευρύτερη κοινωνία, που ο ίδιος (λόγω οικογενείας, κολεγίου, σπουδών στις ΗΠΑ; Ποιος ξέρει...) νομίζει ότι δεν καταλαβαίνει. Σε αυτές τις φωνές φαίνεται ότι έχει αφεθεί μετά τις δημοτικές εκλογές, με αποτέλεσμα τη στασιμότητα και την κυβερνητική ασυναρτησία.

Κάνει μεγάλο σφάλμα, όμως, και το αποδεικνύει η μέχρι τώρα πορεία του στην πολιτική. Διότι τα λάθη εκείνα που κόστισαν ακριβότερα και για τον ίδιο και για τη χώρα τα έκανε όποτε άκουσε τις συμβουλές των ίδιων ανθρώπων. Αυτές άκουσε και, ουσιαστικά, το 1992-1993 εμπόδισε την εξέλιξη του ιστορικού κόμματος της ελληνικής Δεξιάς (γιατί αυτό είναι η Ν.Δ.) προς μια κατεύθυνση περισσότερο φιλελεύθερη ― στροφή η οποία αν είχε ολοκληρωθεί, ίσως να μη βρισκόμασταν στη σημερινή δεινή θέση. Αυτές τις συμβουλές άκουσε και βρέθηκε περίπου δεκαπέντε χρόνια εκτός πολιτικής, την εποχή ακριβώς που η σταδιοδρομία του θα έπρεπε να φθάνει στην ακμή της. (Για τα μέτρα ιδίως ενός high-flier που ξεκίνησε νωρίς ― στα 26 του ήταν βουλευτής, θυμίζω).

Υποστήριξα τον Σαμαρά στις προηγούμενες εκλογές, επειδή (όσο και μέσα μου φρίττω με τη σκληρή ειρωνεία της μοίρας...) το έφεραν τα πράγματα έτσι ώστε από αυτόν να εξαρτάται αν η χώρα θα περισώσει τη θέση της στην Ευρώπη ή θα πάει κατά διαβόλου. Από την πλευρά που βλέπω εγώ το ζήτημα, άλλη επιλογή δεν είχα. Από τη δική του πλευρά, όμως, είχε· και, για δύο χρόνια, ακολούθησε την αστική παράδοση μέσα του. Τα οφέλη της προσπάθειας δεν διακρίνονται ακόμη και θα πάρει καιρό ακόμη ώσπου να γίνουν απτά. Αλλά η στροφή που πέτυχε αυτά τα δύο χρόνια η κυβέρνηση των 5,5 (το πολύ 6...) υπουργών υπό τον Σαμαρά δεν ήταν καθόλου απλή υπόθεση, ούτε αμελητέο επίτευγμα.

Αν επίσης κατάφερε στο εξωτερικό να συνεννοηθεί με τους δανειστές και να κερδίσει την εμπιστοσύνη τους, το πέτυχε επειδή προσέγγισε το πρόβλημα της χώρας με γνώμονα τις αξίες, τις εμπειρίες, τα κριτήρια και τις προτεραιότητες του αστού ή, σωστότερα, του μεγαλοαστού. Δεν το πέτυχε επειδή χρησιμοποίησε τα λόγια και τα επιχειρήματα, που θα τον συμβούλευαν εκείνοι που ο ίδιος νομίζει ότι εκπροσωπούν τη «γνήσια φωνή του λαού», ενώ στην πραγματικότητα εκφράζουν τον μονόχνωτο επαρχιωτισμό των εμπειριών τους.

Εφόσον εξαρχής έθεσα (αυθαίρετα, για το παιχνίδι) την ιστορία του Τζέκιλ ως πλαίσιο της ανάλυσης, φοβάμαι ότι καλό τέλος δεν μπορεί εύκολα να υπάρξει στην ιστορία του Αντώνη Σαμαρά. Η παραβίαση της φύσης οδήγησε τον μεν Τζέκιλ στα εγκλήματα που διέπραξε ως Χάιντ, τον δε Σαμαρά στην υπουργοποίηση των πιο απίθανων λούμπεν στοιχείων από το τσίρκο της Β΄ Αθηνών και σε ένα πανδαιμόνιον κακοφωνιών στην κυβερνητική πολιτική, που ισοδυναμεί ουσιαστικά με αναστροφή της ώς τώρα πολιτικής. Πώς διορθώνεται τώρα αυτό; Αν ξέρει κανείς, το λέει και σε μένα...
Του Στ. Κασιμάτη από την K.