Πολιτισμική κόπωση...

Ο Νταβίντ Γκρόσμαν στον τελευταίο πόλεμο του Ισραήλ με τον Λίβανο έχασε τον γιο του. Μετά έγραψε το αριστούργημά του, στα ελληνικά έχει μεταφραστεί ως «Στο Τέλος της γης» (μτφρ. Λουίζα Μιζάν, εκδ. Καστανιώτη). Τον είχα συναντήσει στη Διεθνή έκθεση βιβλίου Θεσσαλονίκης το 2011, ήταν η πρώτη χρονιά που είχαμε αρχίσει να το παίρνουμε απόφαση πως η κρίση δεν ήταν παροδική, όπως πιστέψαμε στην αρχή, η ατμόσφαιρα έγερνε μάλλον προς τη βαριά απαισιοδοξία, κατάσταση γνώριμη και οικεία για ομήγυρη συγγραφέων, και εκείνος μεταξύ τυρού και αχλαδίου με είχε ρωτήσει ποιος ήταν ο εχθρός που μας οδήγησε σ’ αυτό το σημείο. Χωρίς να το πολυσκεφτώ του είχα απαντήσει: «ο εαυτός μας», χωρίς βέβαια να προσθέσω πως πολλοί από μας, ακόμη και ορισμένοι που κάθονται σ’ αυτό το τραπέζι πιστεύουν πως ευθύνεται κατ’ αποκλειστικότητα ο καπιταλισμός, η λέσχη Μπίλντεμπεργκ, η διεθνής των εβραιομασόνων και εν γένει ο Σατανάς. Το ύφος του παρέμεινε σκεπτικό και ελαφρώς θλιμμένο, αν και διέκρινα τη συγκατάβαση στον τρόπο που κούνησε το κεφάλι του. Υποθέτω πως σκέφτηκε πως αν εχθρός του Ισραήλ ήταν μόνον ο εαυτός του, αν μη τι άλλο ο γιος του θα ζούσε ακόμη και δεν θα τον είχε σκοτώσει η Χεζμπολά. Γιατί τότε ήταν η Χεζμπολά, όπως τώρα είναι η Χαμάς.


«Μια μάταιη φονική επαναληπτικότητα» αποκαλεί ο Γκρόσμαν την κατάσταση που επικρατεί ανάμεσα στο Ισραήλ και την Παλαιστίνη. Παρομοιάζει την ατμόσφαιρα σαν μια τεράστια φούσκα που σκεπάζει και τους δύο και αναρωτιέται πώς είναι δυνατόν να πνίγονται μέσα σ’ αυτήν τη φούσκα και οι Ισραηλινοί και οι Παλαιστίνιοι για πάνω από έναν αιώνα τώρα. Πιστεύω ότι δεν υπάρχει κυριολεκτικότερη έκφραση από τη «φονική επαναληπτικότητα» για να περιγράψει την ψυχική κόπωση ενός ανθρώπου ο οποίος έχει θυσιάσει ό,τι πολυτιμότερο, το παιδί του σ’ αυτήν τη ματαιότητα, ο οποίος έχει την ευαισθησία να βλέπει πέρα από τα παιχνίδια της μικροπολιτικής -ακόμη κι αν παίρνει το βαρύγδουπο όνομα της γεωπολιτικής- και να ζητάει την ειρήνη. Γνωρίζοντας βέβαια ότι την ειρήνη δεν θα τη φέρουν οι διαδηλώσεις στο Λονδίνο ή το Παρίσι, και όπως λέει ένας άλλος συγγραφέας, ο Αμος Οζ, μια θεία του τον διαβεβαίωνε ότι από το στρατόπεδο συγκεντρώσεως δεν τη γλίτωσαν τα ανθρωπιστικά αισθήματα του κόσμου, αλλά τα σοβιετικά άρματα που προήλαυναν προς το Βερολίνο.

Ψυχική κόπωση που έχει να κάνει με μια βαθιά πολιτισμική κόπωση. Η κόπωση της διαχωριστικής γραμμής που χωρίζει το Ισραήλ από τους Αραβες και κάθε τόσο συγκεκριμενοποιείται σε αριθμό νεκρών. «Τι θα κάνατε αν ο γείτονάς σας έπαιρνε το παιδί σας αγκαλιά και άρχιζε να πυροβολεί τον παιδικό σας σταθμό;» ρώτησε ο Αμος Οζ τον δημοσιογράφο της Ντόιτσε Βέλε. Για μας τους υπόλοιπους, για τους θεατές της τραγωδίας, η κόπωση προέρχεται περισσότερο από την αδυναμία κατανόησης αυτού που συμβαίνει. Είναι πόλεμος μεταξύ δύο θρησκειών, πόλεμος πολιτισμών, συμφερόντων, βλακείας, μικροπολιτικής του Νετανιάχου και του στρατιωτικού σκέλους της Χαμάς η οποία κερδίζει και με τους Ισραηλινούς και με τους Παλαιστίνιους νεκρούς, όπως πάλι λέει ο Οζ; Κόπωση από το συσσωρευμένο μίσος, την πίκρα, την καχυποψία, τη δυσπιστία, κόπωση υπαρξιακή. Το Ισραήλ ξέρει πολύ καλά ότι κανείς οργανισμός δεν επιβιώνει σε βάθος χρόνου αν είναι σε μόνιμη σύγκρουση με το περιβάλλον του. Κι ότι η αδυναμία του να βρει ένα καθεστώς συμβίωσης με τον υπόλοιπο αραβικό κόσμο το απειλεί πολύ περισσότερο από την κακοφορμισμένη τρέλα της Χαμάς που στη Χάρτα της ορίζει ότι ο Προφήτης απαιτεί από κάθε μουσουλμάνο να εξοντώσει και τον τελευταίο Εβραίο από προσώπου γης.

Μην περιμένετε συμπέρασμα. Απλώς κάποια ερωτήματα απέναντι στις δικές μας βεβαιότητες περί μονίμως ενόχου Ισραήλ, σύμπτωμα της δικής μας πολιτιστικής κόπωσης.

Του Τάκη Θεωδωρόπουλου από την Κ.